ความหวัง
ความหวัง หมายความว่า ความต้องการในสิ่งที่อยู่ไกลในอนาคต เป็นต้นว่าความหวังของเด็กนักเรียน ขณะที่เรียนชั้นประถม ก็มีความหวังว่าจะได้เรียนชั้นมัธยม ขณะที่เรียนมัธยมก็มีความหวังว่าจะเรียนระดับอุดมศึกษาหรือมหาวิทยาลัย เมื่อเรียนจบปริญญาตรีก็มีความหวังที่จะไปต่อปริญญาโท ปริญญาเอกต่อไป นี่คือ ความหวังที่จำเป็นจะต้องเรียนรู้ เพื่อไปประกอบอาชีพ
เมื่อเรียนจบแล้วก็มีความหวังที่จะมีงานทำเพื่อ มีเงินทอง มีฐานะร่ำรวย มียศฐาบรรดาศักดิ์ มีครอบครัว มีบุตรไว้เพื่อสืบสกุล แต่ความหวังเหล่านี้ก็ไม่ได้รับความสมหวังกันทุกคน เนื่องจากทุกคนจะสมหวัง หรือไม่สมหวัง ขึ้นอยู่กับกรรมดี และกรรมชั่ว ในอดีตชาติส่งผลมาในชาตินี้ ประกอบกับกรรมดี และกรรมชั่วในชาติปัจจุบัน
ถ้าหากผู้ใดทำกรรมดีมาในอดีต และปัจจุบันก็ทำกรรมดีอีก ความหวังก็จะสำเร็จตามความต้องการ แต่ถ้าหากผู้ใด ทำกรรมชั่วมาในอดีต และปัจจุบันก็ยังทำกรรมชั่วอยู่อีก ความหวังใดๆ ก็ไม่มีโอกาส จะสมหวังได้เลย
ขอทุกท่านจงตั้งใจประพฤติปฏิบัติตามคำสอน ของพระผู้มีพระภาคเจ้าที่ตรัสสอนไว้ว่า ให้มี ทาน ศีล สมาธิ ปัญญา ชำระจิตใจให้สะอาดบริสุทธิ์ ความหวังต่าง ๆ ก็จะสำเร็จได้โดยง่าย แต่ถ้าหากผู้ใดไม่ประพฤติปฏิบัติตาม ความหวังต่าง ๆ ก็จะไม่มีโอกาสสำเร็จ ทั้งในชาตินี้ และชาติต่อ ๆ ไป
ทุกคนที่เกิดมาย่อมมีความหวังที่แตกต่างกัน ทุกคนจึงพยายาม ที่จะหาทางให้สมหวัง ดังที่ตั้งความหวังไว้ เช่น
ข้าราชการ ก็มีความหวังที่จะเจริญก้าวหน้าในชีวิตราชการ จากผู้น้อยที่มี ซีต่ำ ๆ ก็มีความหวังจะได้เลื่อนยศ เลื่อนซีให้สูงขึ้น ถึงระดับผู้บริหารสูงสุดเป็นอธิบดี หรือปลัดกระทรวง เป็นต้น เมื่อเกษียณอายุราชการก็มีความหวังจะได้รับบำเหน็จ บำนาญ พอได้เลี้ยงชีพ เมื่อเวลาเกษียณอายุราชการ
ทหาร ตำรวจ ก็มีความหวังที่จะเจริญก้าวหน้า เช่นเดียวกัน หวังที่จะมียศฐาบรรดาศักดิ์สูงขึ้นไปเรื่อยๆ เช่นจากพลทหาร พลตำรวจ ก็มีความหวังอยากจะมียศ เป็นนายสิบ นายจ่า นายดาบ นายร้อย นายพัน จนถึงนาย
นักการเมือง ทั้งระดับท้องถิ่น จนถึงระดับชาติ ก็มีความหวังที่จะมีอำนาจ มีฐานะ มีเกียรติยศ ชื่อเสียงให้มากขึ้น เช่น สมาชิก อ.บ.ต. ก็หวังอยากเป็นนายก อ.บ.ต. หรือสมาชิกเทศบาล (ส.ท.) ก็มีความหวังอยากเป็นนายกเทศมนตรีเทศบาล ส่วนสมาชิกสภาจังหวัด (ส.จ.) ก็มีความหวังอยากเป็นนายก (อ.บ.จ.) ส่วนผู้ที่เป็นสมาชิกวุฒิสภา (ส.ว.) หรือสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร (ส.ส.) ก็มีความหวังอยากเป็น รัฐมนตรี หรือนายกรัฐมนตรี เป็นต้น ซึ่งความหวังจะมีทั้งสมหวังบ้าง ผิดหวังบ้าง แต่ความหวังของทุกคนก็ยังไม่สิ้นสุด
พ่อค้านักธุรกิจ มีความหวังที่จะให้กิจการเจริญรุ่งเรือง ค้าขายดีมีกำไร มีทรัพย์สินเงินทอง มีฐานะร่ำรวยเป็นเศรษฐี มีทรัพย์สินมากมาย
เกษตรกร ชาวนา ชาวไร่ ชาวสวน ก็มีความหวังอยากให้ฝนฟ้าตกต้อง ตามฤดูกาล มีน้ำเพียงพอในการทำการเกษตร ไม่อยากให้มีภัยแล้ง หรือภัยจากน้ำท่วม มีความหวังที่จะได้ผลผลิตจากการเกษตรที่สมบูรณ์ เพื่อจะได้มีเงินทอง จับจ่ายใช้สอย ใช้หนี้สินที่ไปกู้ยืม ธนาคารมาลงทุน มีเงินเก็บมีฐานะร่ำรวย
พระภิกษุ สามเณร ที่บวชเพราะมีความหวังที่จะประพฤติปฏิบัติตามพระธรรม พระวินัย ศึกษาคำสอนขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า นำมาปฏิบัติเพื่อชำระกิเลส ความโลภ ความโกรธ ความหลง ให้หมดไปจากจิต แล้วนำคำสอนเหล่านั้นไปอบรมสั่งสอนพุทธศานิกชนให้รู้ตาม นี่คือ ความหวังที่จะเข้าสู่นิพพาน
ยังมีพระภิกษุ สามเณร อีกจำนวนหนึ่งที่บวชเพราะมีความหวัง เรียนหนังสือเอาวุฒิทางการศึกษาแล้วลาสิกขาออกไป ประกอบอาชีพมีครอบครัว อันเป็นความหวังที่ทำให้เกิดทุกข์
มีพระภิกษุ สามเณร อีกจำนวนหนึ่งที่บวช เพราะ มีความหวัง ที่จะมีลาภ ยศ สรรเสริญ สุข ประพฤติผิดพระธรรม พระวินัย ไม่ใส่ใจศึกษาคำสอนขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ลุ่มหลงมัวเมาในรูป เสียง กลิ่น รส สัมผัส ธรรมารมณ์ มีกิเลส ความโลภ ความโกรธ ความหลง ครอบงำจิตใจ ความหวังดังกล่าวนี้ ล้วนแต่เป็นทุกข์ทั้งสิ้น
ทุกคนเกิดมา ล้วนแล้วแต่มีความหวังกันทั้งนั้น เพราะเหตุที่มนุษย์มีกิเลส ความหลงเป็นพื้นฐานของจิต หลงเข้าใจผิดว่า ถ้าได้สมหวังตามต้องการ ก็คงจะมีความสุข เนื่องจากขณะนั้นเกิดความหลง แล้วความหวังอย่างอื่นก็จะเกิดขึ้น เรื่อย ๆ ไม่มีที่สิ้นสุด เพราะเกิดจากความโลภ ในเมื่อไม่สมหวังดังที่ตั้งใจไว้ก็เกิดความโกรธ นี่คือความทุกข์ที่ เกิดจากความหวังใน ลาภ ยศ สรรเสริญ สุข แท้ที่จริงแล้วความหวังต่าง ๆ เหล่านี้ ล้วนแล้วแต่เป็นทุกข์ทั้งสิ้น
ท่านลองพิจารณาดูเถิดว่า ท่านได้ตั้งความหวังอะไรไว้ในชีวิต ความหวังนั้นเป็นความหวังที่เป็นทุกข์ หรือความหวังที่เป็นสุข ถ้าเป็นความหวังที่เป็นสุข ขอท่านจงดำเนินต่อไป จนกว่าจะสมหวัง แต่ถ้าเป็นความหวังที่เป็นทุกข์ ขอท่านจงลดความหวังเหล่านั้นลง เพื่อความทุกข์ของท่านจะได้คลายลงบ้าง
ความหวังดี หรือ ความหวังร้าย
ความหวังนั้น ยังมี ความหวังอีก ๒ ประการ คือ ความหวังดี กับความหวังร้าย
ความหวังดี หมายความว่า ความคิดที่อยากให้ทุกชีวิต ทุกวิญญาณ ที่มีความทุกข์ให้พ้นจากความทุกข์ ถ้าหากแม้ชีวิตใด วิญญาณใด มีความสุข ก็ขอให้สุขยิ่ง ๆ ขึ้นไป นี่คือ ความคิดของผู้มีจิตเมตตา (ความรัก) กรุณา (ความสงสาร) เป็นต้นว่าเมื่อมีเหตุไฟไหม้บ้านจนหมดในหมู่บ้านหรือชุมชนเดียวกัน ผู้ประสพภัยได้รับความทุกข์ยากลำบาก ขาดที่อยู่อาศัย เราก็ให้ที่พักพิงอาศัยชั่วคราว เมื่อขาดอาหาร เราก็หาอาหารมาให้ เมื่อขาดเสื้อผ้าเครื่องนุ่งห่ม เราก็แบ่งปันของที่มีอยู่ให้เขาได้พอบรรเทาทุกข์ เมื่อเจ็บป่วย เราก็ต้องพาไปรักษาพยาบาล ตามควรแก่กรณี เป็นการให้ความช่วยเหลือ โดยไม่หวังสิ่งตอบแทนใด ๆ เป็นความหวังดีที่บริสุทธิ์ใจ
ในกรณีที่ผู้ใด มีความสุข จากการกระทำใด ๆ เช่น ได้ลาภ ยศ สรรเสริญ สุข เราก็แสดงความยินดี และส่งเสริมสนับสนุนให้เขาทำความดีต่อไป ไม่มีความอิจฉาริษยา ยินดีในความสุขของผู้อื่นด้วยความบริสุทธิ์ใจ นี่คือ ความหวังดี
ความหวังร้าย หมายความว่า ความคิดที่อยากให้ทุกชีวิต ทุกวิญญาณมีความทุกข์ หากชีวิตใด วิญญาณใดมีความทุกข์ก็ขอให้มีความทุกข์ยิ่งๆ ขึ้นไป หรือถ้าหากชีวิตใด วิญญาณใด มีความสุข ก็ขอให้ความสุขนั้น หมดสิ้นไป นี่คือความคิดของผู้ที่มีจิตทราม ขาดความเมตตา (ความรัก) กรุณา (ความสงสาร) เช่น เมื่อมีเหตุน้ำท่วม ในหมู่บ้านชุมชนเดียวกันผู้ประสพภัย ได้รับความทุกข์ ความเดือดร้อน ไม่มีที่อยู่อาศัย ก็ไม่คิดช่วยเหลือให้ที่พักอาศัย ไม่มีอาหาร ไม่มีเสื้อผ้า เครื่องนุ่งห่ม ก็ไม่ยอมแบ่งปันให้ กลับพอใจที่เห็นผู้อื่นมีความทุกข์ แทนที่จะช่วยเหลือดูแล กลับไปลักขโมยสิ่งของเครื่องใช้ ซ้ำเติมให้เขาได้รับความทุกข์มากยิ่งขึ้น มิหนำซ้ำยังไปห้ามผู้อื่นไม่ให้ความช่วยเหลืออีก นี่คือความคิด ของผู้มีจิตทราม ไม่เคยมีความหวังดีกับผู้อื่นเลย
สรุป ขอท่านจงตรวจดูจิตของท่านว่าคิดหวังดี หรือคิดหวังร้ายกับผู้อื่น ถ้าหากท่านมีความคิดหวังดีต่อผู้อื่นก็ขออนุโมทนา และขอให้ท่านจงรักษาความคิดหวังดีนี้ไว้ตลอดไป
แต่ถ้าหากท่าน มีความคิดหวังร้าย ต่อผู้อื่น ขอท่านจงเลิกคิดเสียเถิด เพราะ จะทำให้ท่านมีจิตทราม และเป็นทุกข์มากขึ้น บาปกรรมที่ท่านทำนี้ จะติดตัวตามตนท่านไปใน ทุกภพ ทุกชาติ